Een
nieuw onderwijssysteem dat de leerling
terug centraal stelt
(auteur: Peter Kravanja, oud-voorzitter Mensa België)
Ik ben met tegenzin naar school gegaan. Ik ben een leergierige,
begaafde jongen. Maar ik ben met tegenzin naar school gegaan. Eerst lager
onderwijs in een dorpsschooltje, later A.S.O. van het klassieke type in
een middelbare school met een goede reputatie, enkele gemeentes verder.
(Het type onderwijs (beroeps, kunst, A.S.O.), de reputatie van de school,
af en toe eens naar een ouderavond: tot zover de opties waarover ouders
beschikken.) Tijdens de schooluren bevond ik mij in een situatie waarin
ik mezelf slechts moeizaam kon ontplooien. (Later kwam de universiteit
maar dat is weer een ander verhaal, daar wil ik het nu niet over hebben.)
Wie kon dat eigenlijk wel?
Ons (lager en secundair) onderwijssysteem groepeert leerlingen
volgens hun biologische leeftijd. Dit criterium houdt geen rekening met
ieders individualiteit en vermits er geen ander criterium toegepast wordt,
ontkent ons onderwijssysteem dus in eerste instantie dat iedere leerling
uniek is, eigen talenten heeft (want iedereen heeft talenten, niet enkel
de hoogbegaafden). Het systeem richt zich tot een “gemiddelde”
leerling en schrijft voor wat deze na afloop moet kennen. Men hoeft niet
veel van statistiek te weten om zich te realiseren dat relevante informatie
verloren kan gaan door een (in principe zeer heterogene) groep botweg te
vervangen door een theoretisch gemiddelde. (Denk maar aan de gevleugelde
uitspraak van Godfried Bomans.)
In plaats van de leerlingen (meervoud!) centraal te stellen
en hen te helpen hun mogelijkheden te ontdekken en verder te ontplooien,
gaat ons onderwijssysteem uit van een norm waaraan geen enkele leerling
precies beantwoordt. Afwijkingen ten opzichte van deze norm worden weliswaar
erkend, maar... als zijnde afwijkingen! Dit is een belangrijk (subversief?)
gevolg van de “statistische aanpak.” Het gemiddelde (m.a.w.
niemand) komt op de eerste plaats, al de rest wordt afgedaan als “hogere
orde analyse.” Individualiteit bestaat slechts in verhouding tot
het gemiddelde. Ieders eigenheid wordt tot een randverschijnsel herleid
(en...al of niet getolereerd).
Het kan ook anders. Zes jaar lager onderwijs en zes jaar
secundair onderwijs vormen samen 3x12=36 onderwijstrimesters. Opdat de
hoogbegaafden hun opleiding aan een hoger tempo zouden kunnen afleggen,
wordt de leerstof van elk vak in slechts 30 trimesters (versneld) gegeven.
Twaalf jaar vak X worden m.a.w. vervangen door 30 modules X, waarbij elke
module met een trimester overeenstemt. Na afloop van elk trimester is er
voor elk vak een examen. De leerlingen die voor een bepaald vak slagen,
volgen het volgende trimester voor dit vak de volgende module. Wie voor
een bepaald vak niet slaagt, doet het volgende trimester de huidige module
van dit vak nog eens over. In dit nieuwe onderwijssysteem beginnen de leerlingen
allen a.h.w. gelijk, maar zal er zich na enkele trimesters al een differentiatie
voorgedaan hebben. Dit heeft belangrijke gevolgen, zowel voor de leraars
als voor de leerlingen. De leraars worden geconfronteerd met klassen die
wat het kennisniveau betreft veel homogener zijn dan nu, wat het lesgeven
zal vergemakkelijken. De leerlingen kunnen zich vak per vak volgens hun
eigen mogelijkheden ontplooien. Als ze voor een bepaalde materie over een
bijzondere aanleg beschikken, dan kunnen ze dit vak sneller dan andere
leerlingen afwerken. Liggen een of meer vakken wat moeilijker, dan zullen
ze om die reden niet alle vakken van een bepaald jaar dienen over te doen,
zoals in het huidige systeem wel het geval is.
Kortom, een onderwijssysteem dat de leerling terug centraal
stelt. Utopie? De discussie is geopend.
De auteur is Doctor in de Toegepaste Wetenschappen
en Oud-Voorzitter van Mensa België. Hij schrijft deze tekst in eigen
naam. Mensa is een internationale vereniging van hoogbegaafden met als
enig criterium voor lidmaatschap een score in of boven het 98ste percentiel
(top 2%) bij een gestandardiseerde en onder begeleiding afgenomen IQ-test.
Mensa werd op 1 oktober 1946 in Engeland opgericht en telt wereldwijd ongeveer
100000 leden, waarvan ongeveer 750 in België. Mensa heeft als vereniging
geen enkele mening en neemt geen enkel politiek of religieus standpunt
in. Website: http://www.mensa.be
Deze tekst werd geplaatst met toelating van de auteur.
|